Διαδρομή «Άνω Μαχαλάς»

Αξιόλογη λιθόκτιστη κρήνη με δεξαμενή νερού στο πίσω μέρος της, κατασκευασμένη στις παρυφές του οικισμού κοντά στο παλιό λουτρό, απέναντι από το κοινοτικό ελαιοτριβείο.

Η κύρια όψη της διαμορφώνεται με εκλαϊκευμένα νεοκλασικά χαρακτηριστικά από εμφανή λαξευτό τραχείτη, με τοξωτή κόγχη όπου βρισκόταν η παλιά γούρνα και γωνιακούς πεσσούς διακοσμημένους με επίκρανα που φέρουν επιστύλιο και αέτωμα.  

Στην πίσω πλευρά βρίσκεται η δεξαμενή νερού «χαζανές» κατασκευασμένη από εμφανή ημιλαξευτή λιθοδομή.

Νεότερες λίθινες διαμορφώσεις οριοθετούν την περιοχή της κρήνης και δύο μικρές δεξαμενές που τροφοδοτούνται από την υπερχείλιση κεντρικής λεκάνη, εξυπηρετούν το πότισμα των ζώων.

Ισόγειο κτίριο ελαιοτριβείου της βιομηχανικής περιόδου των αρχών του 20ου αιώνα με νεοκλασικές αναφορές. Η ανέγερσή του ξεκινάει το 1905 και αποτελεί το κοινοτικό ελαιοτριβείο του οικισμού, γνωστό και ως «η μηχανή τ΄Αγιού». Το κτίριο παρουσιάζει ορθογωνική κάτοψη, με φέροντες περιμετρικούς τοίχους από λιθοδομή και στέγαση από δίρριχτη στέγη με επικάλυψη από βυζαντινά κεραμίδια. Η πρόσβαση στο κτίριο εξασφαλίζεται από 3 κύριες εισόδους και μία βοηθητική, ενώ περιμετρικά του οικοπέδου και σε αμφιθεατρική διάταξη, σε υψηλότερο επίπεδο, εντοπίζονται οι μπατές. Τα ανοίγματα παρουσιάζουν αναλογία ½, ενώ προστατεύονται από κιγκλιδώματα και φέρουν ξύλινα κουφώματα δίφυλλα με σταθερό φεγγίτη. Παρατηρείται η χρήση συμπαγών οπτόπλινθων στη βάση της στέγης, με δημιουργία διακοσμητικών ταινιών και σταγόνων, καθώς και σε σημεία της τοιχοποιίας, στα ανακουφιστικά τόξα, στις ποδιές των παραθύρων, πάνω από τα τόξα των ανοιγμάτων. Εντοπίζονται επίσης οι γωνιόλιθοι των ακμών σε ελαφριά προεξοχή και τα «μαντώματα», η πλαισίωση των ανοιγμάτων, αποτελούμενα από ολόσωμους λαμπάδες, πρέκια και ποδιές, από πωρόλιθο. Οι μπατές παρουσιάζουν επίσης φέρουσα περιμετρική τοιχοποιία, ανεπίχριστη αρμολογημένη, και φέρουν μονόριχτες ή δίρριχτες κεραμοσκεπείς στέγες. Τα δάπεδα είναι λιθόστρωτα από ορθογωνικούς κυβόλιθους. Το εξαγωνικό φουγάρο, 23 μ. ύψους περίπου, είναι επίσης κατασκευασμένο από οπτόπλινθους, και παρουσιάζει μειούμενη διατομή καθώς και μια διακοσμητική προεξοχή από δύο σειρές οπτόπλινθων στην απόληξή του.

Τριώροφη διατηρητέα αρχοντική κατοικία με νεοκλασικά χαρακτηριστικά του 1902. Πρόκειται για λιθόκτιστο κτίριο, ορθογωνικής κάτοψης που φέρει ξύλινη στέγη με γαλλικά κεραμίδια. Το σύνολο των όψεων είναι επιχρισμένο, με την πίσω και βόρεια όψη να έχουν επίχρισμα «σαρδελωτό», χαρακτηριστικό της λεσβιακής αρχιτεκτονικής. Ιδιαίτερο μορφολογικό στοιχείο αποτελούν οι ορθογωνισμένοι γωνιόλιθοι στις ακμές του κτιρίου με πέτρα από το Σαρμουσάκ της Μικράς Ασίας σε εναλλαγή με το τοπικό πέτρωμα του Ανδεσίτη από το Λεπέτυμνο της Λέσβου. Διακρίνεται ο καθαρός τριμερής διαχωρισμός του κτιρίου σε βάση - κορμό - στέψη. Ο διαχωρισμός της βάσης γίνεται με λίθινη επένδυση με ψευδοϊσόδομο σύστημα δόμησης. Απλή λίθινη διακοσμητική ταινία τονίζει το διαχωρισμό των επιπέδων, ενώ η στέψη του κτιρίου κοσμείται με απλό γείσο. Εξωτερική λιθόκτιστη κλίμακα με προκατασκευασμένα μαντεμένια κάγκελα οδηγεί στην κεντρική είσοδο του αρχοντικού στον α' όροφο. Η κύρια είσοδος της κατοικίας είναι μνημειακή, με τη δίφυλλη ξύλινη ταμπλαδωτή θύρα, τις παραστάδες με τα επίκρανα και τα λίθινα υπέρθυρα με την επιγραφή κτίσεως. Πάνω από την κύρια είσοδο διαμορφώνεται μικρός εξώστης, επάνω σε περίτεχνα μαντεμένια φουρούσια, που σε συνδυασμό με τις παραστάδες εκατέρωθεν του, συμβάλει στον τονισμό του άξονα της εισόδου. Τα ανοίγματα επαναλαμβάνονται ρυθμικά, ενώ αυτά της πρόσοψης φέρουν διακοσμητική πλαισίωση σε μικρή προεξοχή. H τυπολογία της κάτοψης ακολουθεί το πρότυπο νεοκλασικών αστικών κατοικιών, με κεντρική σάλα - χώρο υποδοχής και κλιμακοστάσιο στο πίσω τμήμα της και εκατέρωθεν αυτής την ανάπτυξη των χώρων – δωματίων.

Εντός του περιβάλλοντα χώρου εντοπίζεται ισόγειο βοηθητικό κτίσμα του υποστατικού, δείγμα λαϊκής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Κατασκευασμένο από περιμετρική λιθοδομή και «σαρδελωτό» αρμολόγημα στις όψεις. Διακρίνονται τέσσερις ανεξάρτητοι χώροι βάσει της χρήσης τους.

Ιστορικά

Το κτίριο κατασκευάστηκε το 1902, ιδιοκτησία Ευστρατίου και Ιφιγένειας Τζάννου. Την περίοδο της Αντίστασης η Οργάνωση του ΕΑΜ χρησιμοποιούσε το κτίριο Τζάννου, λόγω του μεγέθους και της θέσης του λίγο έξω από τον οικισμό, ως καταφύγιο για τους αντιστασιακούς.

Διώροφο σχολικό κτίριο με υπόγειο χαρακτηρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 537/5-07-1996 του ΥΠΠΟΑ, και ως διατηρητέο κτίριο με την 9/17-01-1997 Υπ. Αιγαίου, καθώς αποτελεί αξιόλογο δείγμα κτιρίου ειδικής λειτουργίας, σημαντικό για τη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής, συνδεδεμένο με την πνευματική και πολιτιστική ιστορία της περιοχής. Επιπλέον, αποτελεί κτίριο με αξιόλογα μορφολογικά στοιχεία νεοκλασικής και παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για το κτίριο του παλιού Παρθεναγωγείου ή «κάτω Σχολειού», που μετέπειτα λειτούργησε ως Γυμνάσιο - Λύκειο. Ανεγέρθηκε περί τα 1925, όπως υποδηλώνει μαρμάρινη επιγραφή πάνω από την κύρια είσοδο. Διατάσσεται σε ορθογωνική κάτοψη με μικρή προεξοχή των ακραίων πτερύγων στην κύρια όψη. Η διάρθρωση της πρόσοψης παρουσιάζει απόλυτη συμμετρία ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα, ο οποίος τονίζεται από το εξωτερικό πέτρινο κλιμακοστάσιο με τα σιδερένια κάγκελα που οδηγεί στο υπερυψωμένο ισόγειο. Ο φέρων οργανισμός του κτιρίου είναι από λιθοδομή και φέρει τετράριχτη ξύλινη στέγη με επικάλυψη από γαλλικού τύπου κεραμίδια. Η κύρια όψη, γενικά πιο επιμελημένη, παρουσιάζει τριμερή διαχωρισμό σε βαση-κορμό-στέψη. Ο διαχωρισμός των επιπέδων τονίζεται με απλή, οριζόντια λίθινη ταινία σε προεξοχή. Είναι επιχρισμένη, και στις ακμές της, καθώς και στην κεντρική είσοδο εντοπίζονται γωνιόλιθοι σε ελαφριά προεξοχή και «μαντώματα» των ανοιγμάτων του ημιυπογείου από πωρόλιθο. Η απόληξη της στέγης παρουσιάζει γείσο από λίθινες πλάκες, διακοσμητικές ταινίες και σταγόνες. Η πίσω όψη είναι πιο απλή και ανεπίχριστη.

Ιστορικά

Πρόκειται για το κτίριο του παλιού Παρθεναγωγείου ή «κάτω Σχολειού», που ανεγέρθηκε με δαπάνες της Κοινότητας Μανταμάδου. Η αρχική του χρήση ήταν διδακτήριο και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως έδρα των οικονομικών υπηρεσιών του Δήμου Μανταμάδου. Παραχωρήθηκε στο Βοστάνειο Νοσοκομείο Μυτιλήνης για να στεγάσει το Κ.Υ. Μανταμάδου. Το κτίριο καταστράφηκε ολοσχερώς από φωτιά το 2011. Επανήλθε στην κυριότητα του Δήμου Λέσβου το 2016.  

Πηγή: Παρασκευαΐδης, Γ (1987), "ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΣ ΛΕΣΒΟΥ. Ιστορικά-λαογραφικά κείμενα και φωτογραφίες", Θεσσαλονίκη.

Αξιόλογο διώροφο κτίριο με νεοκλασικά χαρακτηριστικά, κατασκευασμένο στις αρχές του 20ου αιώνα. Το κτίριο βρίσκεται κεντρικά στον οικισμό στην πλατεία του Αγίου Βασιλείου και είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο. Η λειτουργία των δύο επίπεδων, ισογείου και ορόφου, ήταν πάντοτε ανεξάρτητη. Το ισόγειο λειτουργεί μέχρι και σήμερα ως καφενείο, ενώ στον όροφο στεγαζόνταν η «Λέσχη»., που αποτελούσε το “πνευματικό κέντρο” του οικισμού. Το 1904 που κατασκευάζεται το κτίριο φιλοξενεί το αναγνωστήριο του οικισμού με την ονομασία “Η Πρόοδος” και το 1914 με τροποποίηση του καταστατικού της μετασχηματίζεται σε “Λέσχη”. Την περίοδο εκείνη διαθέτει βιβλιοθήκη και ραδιόφωνο, από το οποίο οι κάτοικοι του οικισμού πληροφορούνται τις ειδήσεις την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σήμερα ο όροφος έχει μετατραπεί σε κατοικία.

Μορφολογικά, ωστόσο το κτίριο διατηρεί όλα τα αρχιτεκτονικά του χαρακτηριστικά. Τα μεγάλα ανοίγματα του ισογείου μαρτυρούν την τυπολογία του καφενείου, ενώ στον όροφο υπάρχει συμμετρία ως προς τους κατακόρυφους άξονες που τονίζονται από τους εξώστες και τις αετωματικές απολήξεις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα χυτοσιδηρά κιγκλιδώματα των εξωστών και τα περίτεχνα φουρούσια, καθώς και το διμερές προεξέχων γείσο της στέγης.

Χαρακτηριστική διώροφη λαϊκή - αστική κατοικία με παραδοσιακά χαρακτηριστικά, που σύμφωνα με εντοιχισμένη περιγραφή χρονολογείται το 1945.. Η κατοικία είναι κατασκευασμένη από εμφανή περιμετρική φέρουσα λιθοδομή με ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη και ακολουθεί τη χαρακτηριστική τυπολογία των Μανταμαδιώτικων κατοικιών γνωστή ως «μακρυνάρι» με επιμήκη ορθογωνική κάτοψη και τριμερή διάρθρωση των χώρων στο εσωτερικό του. Η κατοικία είναι γωνιακή, πλατυμέτωπη και η πρόσοψής της διαρθρώνεται με συμμετρία ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα. Η είσοδος της κατοικίας κεντρικά τοποθετημένη, βρίσκεται σε υπερύψωση και τονίζεται με τοξωτό υπέρθυρο κατασκευασμένο από οπτοπλινθοδομή. Τα ανοίγματα των παραθύρων διαμορφώνονται επίσης με τοξωτά υπέρθυρα. Στη στενή όψη του κτιρίου, επί του κεντρικού άξονα της αγοράς, διαμορφώνεται ισόγειο κατάστημα με μεγάλο ενιαίο άνοιγμα, που τη δεκαετία του 1950 λειτουργούσε ως κουρείο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αρχικά ξύλινα κουφώματα του κτιρίου, η διαμόρφωση του γείσου της στέγης, καθώς και το παραδοσιακό επίχρισμα των όψεων γνωστό ως «σαρδελωτό».

Αξιόλογο κτίριο καφενείου στον απάνω Μαχαλά του οικισμού, με χαρακτηρισμένη ως διατηρητέα την πρόσοψη από το Υπ. Αιγαίου, σύμφωνα με το ΦΕΚ 634/14-06-1996, καθώς πρόκειται για όψη που παρουσιάζει αξιόλογα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται για ισόγειο λιθόκτιστο κτίριο ορθογωνικής κάτοψης, που εφάπτεται εκατέρωθεν σε όμορες ιδιοκτησίες, με νεοκλασικές αναφορές στην πρόσοψη, και επίστεψη από τρίρριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Η είσοδος βρίσκεται επί της δημοτικής οδού, και σε υποχώρηση από αυτή, διαμορφώνοντας μικρό υπαίθριο χώρο, με σιδερένια περίφραξη, που καλύπτεται από ελαφρύ στέγαστρο. Παρουσιάζει ξύλινη κατασκευή-εξέδρα με ξύλινη σκάλα, όπου στεγαζόταν η ορχήστρα. Η κύρια όψη του διακρίνεται από απόλυτη συμμετρία στη διάταξη των ανοιγμάτων της ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα, ο οποίος τονίζεται από τη θέση της κύριας εισόδου, ενώ παράλληλα διακρίνεται και ένα έκκεντρα τοποθετημένο παράθυρο  στα αριστερά.  Η πρόσοψη είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, με εμφανή λαξευμένη λιθοδομή. Τα ανοίγματα διαμορφώνονται με τοξωτά ανώφλια που φέρουν διακοσμητικό κλειδί και λίθινα περιθυρώματα. Οι ακμές του κτιρίου, καθώς και η κύρια είσοδος, τονίζονται από λίθινες ψευδοπαραστάδες με λιτά επίκρανα. Πάνω από το υπέρθυρο υπάρχει επιγραφή, όπου διακρίνονται τα αρχικά Χ.Μ.Ψ. 1891. Οριζόντια διακοσμητική ταινία τρέχει κατά μήκος της πρόσοψης και η απόληξη της στέγης διαμορφώνεται με συμπαγείς οπτόπλινθους. Τα κουφώματα είναι ξύλινα ανοιγόμενα με φεγγίτες, ενώ της εισόδου φέρει επιπλέον διακοσμητική σιδεριά.

Διώροφη αστική κατοικία με νεοκλασικά χαρακτηριστικά. Χρονολογείται στα τέλη του 19ου αιώνα. Αποτελείται από ισόγειο και όροφο. Μαζί με το όμορο κτίριο αποτελούν δίδυμες κατοικίες - τα λεγόμενα “αδελφομοίρια”, όμοια κτίρια σε σειρά, που έχουν κατασκευαστεί για να στεγάσουν συγγενείς οικογένειες. Έχουν κοινό φέροντα οργανισμό με κοινή φέρουσα μεσοτοιχία και φέρουν κοινή στέγη. Ψηλός μαντρότοιχος από λιθοδομή αποτελεί το όριο του οικοπέδου με τον δρόμο, σχηματίζοντας μικρό υπαίθριο χώρο με βοηθητικό κτίσμα.

Το κτίριο παρουσιάζει ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά στην πρόσοψη, ενώ παράλληλα τονίζεται η τριμερής οργάνωσή του. Παρατηρείται μικρή υπερύψωση του ισογείου, και απλή λίθινη οριζόντια διακοσμητική ταινία σε προεξοχή που διαχωρίζει τη  στάθμη του ισογείου από αυτήν του ορόφου. Η στέγη του κτιρίου είναι ξύλινη, και φέρει ρωμαϊκού τύπου κεραμίδια. Η κατασκευή του γείσου της στέγης γίνεται με επάλληλες σειρές από συμπαγείς οπτόπλινθους, που στην απόληξή τους σχηματίζουν σταγόνες. Τα ανοίγματα οργανώνονται συμμετρικά ως προς τον κατακόρυφο άξονα, ο οποίος τονίζεται με την είσοδο τοποθετημένη κεντρικά σε εσοχή με τοξωτό υπέρθυρο. Η ίδια παρουσιάζει λίθινες παραστάδες με λιτά επίκρανα εκατέρωθεν και οριζόντιο λίθινο υπέρθυρο με σχηματισμό φεγγίτη. Η εξώθυρα είναι ξύλινη, ταμπλαδωτή στο κάτω μέρος, με τζάμι στο πάνω και προστατευτική περίτεχνη σιδεριά. Τα ανοίγματα του ορόφου είναι ορθογώνια, τοποθετημένα ανά δύο σε κάθε πλευρά, και φέρουν επιχρισμένη διακοσμητική πλαισίωση σε προεξοχή. Τα κουφώματα είναι ξύλινα με δίφυλλα σκούρα γαλλικού τύπου. Τα υπέρθυρα κοσμούνται επίσης με διακοσμητική ταινία. Τέλος, ιδιαίτερο μορφολογικό στοιχείο αποτελούν οι ορθογωνισμένοι γωνιόλιθοι στις ακμές του κτιρίου με πέτρα από το Σαρμουσάκ της Μικράς Ασίας σε εναλλαγή με το τοπικό πέτρωμα του Ανδεσίτη από το Λεπέτυμνο της Λέσβου. Οι πλαϊνές όψεις του κτιρίου είναι ανεπίχριστες, όπου είναι εμφανής η φέρουσα λιθοδομή, και λιγότερο επιμελημένες.

Διώροφη αρχοντική κατοικία με αναφορές παραδοσιακής βαλκανικής αρχιτεκτονικής, κατασκευασμένη το 1865.

Το κυρίως κτίριο έχει επιμήκη ορθογωνική κάτοψη και αποτελείται από δύο επίπεδα, ενώ στην πίσω (ανατολική) όψη, λόγω της ύπαρξης δρόμου σε χαμηλότερη στάθμη, το ισόγειο παρουσιάζει μεγαλύτερο ύψος, παραπέμποντας σε πυργόσπιτο βαλκανικής αρχιτεκτονικής, με βαριά εμφανή λιθοδομή και απουσία ανοιγμάτων πλην ενός μικρού φεγγίτη και ελαφριά ξυλόπηκτη επιχρισμένη τοιχοποιία (τσατμά) σε τμήμα της ανωδομής.

Η επίστεψη γίνεται με ξύλινη τετράριχτη στέγη και με επικάλυψη από ρωμαϊκού τύπου κεραμίδι, σήμερα. Λίθινη εγχάρακτη επιγραφή στην πρόσοψη υποδηλώνει το έτος κτίσεως. Μικροί κυκλικοί φεγγίτες υπήρχαν πάνω από τα ανοίγματα των παραθύρων στην ανατολική όψη, ενώ διακρίνεται η ύπαρξη ενός ακόμα στη δυτική μεταξύ των δύο ανοιγμάτων. Επίσης, χαρακτηριστικό σημείο είναι η ύπαρξη ανάγλυφου σταυρού σε γωνιόλιθο κάτω από την απόληξη της στέγης. Τέλος, η μικρή απόσταση που παρουσιάζει το κτίριο με γειτονικό, «νταμλαλίκι ή σούδα», χρησίμευε στην απορροή των ομβρίων υδάτων και ταυτόχρονα την αποφυγή ύπαρξης μεσοτοιχίας.

Ψηλός μαντρότοιχος από εμφανή λιθοδομή αποτελεί το όριο του οικοπέδου με το δρόμο, μειώνοντας την οπτική επαφή και συμβάλλοντας πρωτίστως στην προστασία και οχύρωση της κατοικίας κατά την αρχική περίοδο κατασκευής της και στην ιδιωτικότητα της εσωτερικής αυλής, σήμερα. Η πρόσβαση εντός αυτής γίνεται από μεγάλη ξύλινη αυλόπορτα. Στο εσωτερικό της αυλής αναπτύσσονται βοηθητικά προσκτίσματα που εξυπηρετούσαν τη λειτουργία της κατοικίας.

Πηγή εικόνων (7, 8): ΤΕΕ Τμήμα ΒΑ Αιγαίου (2011). «Καταγραφή, αναγνώριση και ανάλυση της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας 18 αξιόλογων οικισμών της Λέσβου & διερεύνηση του θεσμικού τους πλαισίου, με στόχο την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους και την προστασία τους».

Διώροφη αρχοντική κατοικία με αναφορές οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, κατασκευασμένη το 1881.

Το κυρίως κτίριο έχει επιμήκη ορθογωνική κάτοψη με μικρή προεξοχή του κεντρικού τμήματος της πίσω (ανατολικής) πλευράς και αναπτύσσεται σε δύο κυρίως ορόφους με ημιυπόγειο στην πίσω (ανατολική) όψη, λόγω της ύπαρξης δρόμου σε χαμηλότερη στάθμη.

Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από βαριά περιμετρική φέρουσα λιθοδομή με επίστεψη από ξύλινη τετράριχτη στέγη και το σύνολο των όψεων είναι ανεπίχριστο. Η διάταξη των ανοιγμάτων ακολουθεί μία γενική συμμετρία ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα στην κύρια και πίσω όψη, ωστόσο διακρίνονται μεταγενέστερες επεμβάσεις και διανοίξεις ανοιγμάτων που έχουν αλλοιώσει τη αρχική μορφολογία του κτιρίου και τον έντονο οχυρωματικό του χαρακτήρα, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες μιας σύγχρονης κατοικίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαμόρφωση της κύριας εισόδου στην κύρια (δυτική) όψη με λίθινες παραστάδες και τοξωτό υπέρθυρο, καθώς και η λίθινη εγχάρακτη επιγραφή με ανάγλυφο σταυρό όπου αναγράφεται η ημερομηνία κτίσεως.

Στη δυτική πλευρά, ψηλός μαντρότοιχος από εμφανή λιθοδομή αποτελεί το όριο του οικοπέδου με το δρόμο, μειώνοντας την οπτική επαφή και συμβάλλοντας πρωτίστως στην προστασία και οχύρωση της κατοικίας κατά την αρχική περίοδο κατασκευής της και στην ιδιωτικότητα της εσωτερικής αυλής, σήμερα. Η πρόσβαση εντός αυτής γίνεται από μεγάλη ξύλινη αυλόπορτα. Στο εσωτερικό της αυλής αναπτύσσονται βοηθητικά προσκτίσματα που εξυπηρετούν τη λειτουργία της κατοικίας.

Αξιόλογη διώροφη κατοικία με αστικά χαρακτηριστικά, που χρονολογείται στις αρχές του 20ου αιώνα. Αποτελείται από υπερυψωμένο ισόγειο και όροφο με κάτοψη διάταξης τύπου «Γ». Η πρόσβαση στο ισόγειο γίνεται μέσω εξωτερικού λίθινου κλιμακοστασίου.

Η κύρια όψη παρουσιάζει συμμετρία ως προς τη διάταξη των ανοιγμάτων. Το σύνολο των όψεων του κτιρίου δεν είναι επιχρισμένο και είναι εμφανής η κατασκευαστική του δομή από ημιλαξευτούς και ακατέργαστους λίθους. Οι ακμές του κτιρίου φέρουν λαξευτούς γωνιόλιθους. Τα ανοίγματα του ισογείου εκατέρωθεν της κεντρικής εισόδου είναι τα πλέον επιμελημένα με τα «μαντώματα», την πλαισίωση των ανοιγμάτων, αποτελούμενα από ολόσωμους λαμπάδες, πρέκια και ποδιές, από πωρόλιθο. Τα υπόλοιπα ανοίγματα είναι πιο απλά με τοξωτά ανώφλια διαμορφωμένα με συμπαγείς οπτόπλινθους. Η θύρα της κεντρικής εισόδου είναι δίφυλλη, ξύλινη ταμπλαδωτή και φεγγίτη με προστατευτική σιδεριά. Εκατέρωθεν παρουσιάζει λίθινες ψευδοπαραστάδες με λιτά επίκρανα. Πάνω από αυτή διακρίνεται μικρός εξώστης με θολίσκους στην κάτω πλευρά. Η στέγη του κτιρίου είναι σύνθετη, ακολουθώντας το σχήμα της κάτοψης, και φέρει γαλλικού τύπου επικεράμωση.

Περιμετρικός επιχρισμένος αυλότοιχος με απόληξη από μεταλλικό κιγκλίδωμα περιβάλλει την αυλή, αποτελώντας το όριο με τον δρόμο.

Αξιόλογη διώροφη κατοικία με αστικά χαρακτηριστικά, κατασκευασμένη το 1944.

Τοποθετείται σε γωνιακό οικόπεδο και παρουσιάζει σύνθετη ορθογωνική κάτοψη με ισόγειο τμήμα σε διάταξη Γ και τετραγωνικό όροφο με γωνιακή απότμηση στη δυτική πλευρά του.

Η κατοικία είναι κατασκευασμένη από εμφανή φέρουσα λιθοδομή από ημιλαξευτούς και ακατέργαστους λίθους, που φέρει τετράριχτη ξύλινη κεραμοσκεπή με επικάλυψη από γαλλικά κεραμίδια.

Η είσοδος στην κατοικία γίνεται από την αυλή, την οποία περιβάλλει χαμηλός αυλότοιχος, στο όριο με τη δημοτική οδό. Εξωτερική λίθινη σκάλα οδηγεί στην κεντρική είσοδο της κατοικίας, στο υπερυψωμένο ισόγειο, ενώ από πάνω το ισόγειο τμήμα διαμορφώνεται βεράντα στον όροφο, με κιγκλίδωμα από μπαλούστρες.

Η εξώθυρα είναι δίφυλλη ξύλινη ταμπλαδωτή με φεγγίτη που φέρει προστατευτική διακοσμητική σιδεριά. Εκατέρωθεν, οι ακμές της, όπως και οι ακμές του κτιρίου συνολικά, είναι τονισμένες με λαξευτούς γωνιόλιθους σε ελαφριά προεξοχή. Τα ανοίγματα των κύριων όψεων διατάσσονται συμμετρικά και φέρουν ξύλινα ταμπλαδωτά σκούρα.

Στην κύρια όψη ο διαχωρισμός των επιπέδων τονίζεται με απλή διακοσμητική ταινία και το γείσο της στέγης διαμορφώνεται με εναλλαγή οριζόντιων και κάθετων οπτόπλινθων.

Χαρακτηριστική διώροφη λαϊκή κατοικία με παραδοσιακά χαρακτηριστικά, που χρονολογείται το 1881.

Η πρόσβαση γίνεται από τα δυτικά, μέσω εσωτερικής αυλής, την οποία περιβάλλει ψηλός μαντρότοιχος, που συνέβαλλε στην προστασία και οχύρωση της κατοικίας κατά την αρχική περίοδο κατασκευής της. Η πρόσβαση στην αυλή γίνεται από μεγάλη ξύλινη αυλόπορτα. Στο εσωτερικό της αυλής αναπτύσσονται βοηθητικά προσκτίσματα που εξυπηρετούσαν τη λειτουργία της κατοικίας και τη στέγαση των οικόσιτων ζώων.

Το κυρίως κτίριο της κατοικίας είναι κατασκευασμένο από περιμετρική φέρουσα λιθοδομή και ξύλινες διαχωριστικές τοιχοποιίες (μπαγδατί) στο εσωτερικό του και φέρει ξύλινη τετράριχτη κεραμοσκεπή με επικάλυψη από γαλλικά κεραμίδια.

Παρουσιάζει επιμήκη ορθογωνική κάτοψη με τριμερή εσωτερική διάρθρωση με κεντρικό προθάλαμο και δωμάτια εκατέρωθεν, κατά τα παραδοσιακά πρότυπα του Μανταμάδου. Στο ισόγειο βρισκόταν η κουζίνα και το κατώι που χρησίμευε για την αποθήκευση προϊόντων, ενώ στον όροφο υπήρχαν οι χώροι διημέρευσης.

Σε αντιστοιχία με την κάτοψη διαμορφώνονται και οι όψεις με συμμετρική διάταξη των ανοιγμάτων ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα. Ο κεντρικός άξονας στην κύρια όψη τονίζεται από την κύρια είσοδο που διαμορφώνεται με τοξωτό ανώφλι, την εξωστόθυρα που φέρει φεγγίτη με διακοσμητική σιδεριά όπου αναγράφεται το έτος κτίσης και την εγχάρακτη επιγραφή στο υπέρθυρό της, που φέρει το σύμβολο του σταυρού.

Τα κουφώματα είναι όλα ξύλινα ταμπλαδωτά, τοποθετημένα στην εξωτερική παρειά του τοίχου και στην κύρια όψη κοσμούνται με μικρό ξύλινο γείσο. Όλες οι όψεις φέρουν παραδοσιακού τύπου επίχρισμα, γνωστό στη Λέσβο ως «σαρδελωτό».

Μονώροφη αστική κατοικία με νεοκλασικά χαρακτηριστικά του 1887, όπως υποδηλώνει επιγραφή πάνω από την κεντρική είσοδο. Αποτελείται από υπερυψωμένο ισόγειο και ημιυπόγειο. Πρόκειται για λιθόκτιστο κτίριο, ορθογωνικής κάτοψης που φέρει ξύλινη στέγη με ρωμαϊκού τύπου κεραμίδια. Διατάσσεται με πρόσοψη στο δρόμο και είσοδο με ιδιαίτερη διαμόρφωση, τοποθετημένη κεντρικά, στον άξονα συμμετρίας, και σε εσοχή. Μέσα σε αυτή την εσοχή υπάρχει λίθινη κλίμακα ανόδου που οδηγεί από το δρόμο στο επίπεδο του ισογείου, η οποία καταλήγει σε μνημειώδες κλασσικό θύρωμα με λίθινες παραστάδες εκατέρωθεν και λίθινο υπέρθυρο με διαμόρφωση φεγγίτη με προστατευτική σιδεριά. Η εξώθυρα είναι δίφυλλη ξύλινη ταμπλαδωτή, όπου εντοπίζονται περίτεχνο ρόπτρο, επίθυρο χεράκι, και πόμολο. Τα ανοίγματα τοποθετούνται συμμετρικά στις όψεις και φέρουν λίθινα περιθυρώματα. Οι ακμές του κτιρίου τονίζονται με παραστάδες από λαξευτούς γωνιόλιθους που φέρουν επίκρανα. Επιπλέον, εντείνεται η οριζόντια τριμερής οργάνωση της όψης, η μορφολογική επεξεργασία της οποίας διαχωρίζεται ανά επίπεδο. Οι υπόλοιπες όψεις του κτιρίου φέρουν επίχρισμα «σαρδελωτό», χαρακτηριστικό της λεσβιακής αρχιτεκτονικής.

Εντός του περιβάλλοντα χώρου εντοπίζονται δύο επιπλέον ισόγεια κτίσματα από φέρουσα περιμετρική τοιχοποιία με «σαρδελωτό» αρμολόγημα στις όψεις και ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη. Τα κτίσματα αυτά στεγάζουν δευτερεύουσες λειτουργίες του κτιρίου και διατάσσονται περιμετρικά του οικοπέδου, αποτελώντας μαζί με τον μαντρότοιχο, το όριο με τον δημόσιο δρόμο.