Διαδρομή «Κέντρο» Μυτιλήνης

Το κτίριο που στεγάζει τον Λιμενικό Σταθμό της Μήθυμνας αποτελούσε το παλιό οθωμανικό διοικητήριο, μαζί με το κτίριο του Αστυνομικού Σταθμού και του Ειρηνοδικείου. Από το τελευταίο σώζεται ένα τμήμα ενός τοίχου.
Ο Λιμενικός Σταθμός στεγάστηκε πρόσφατα στο συγκεκριμένο κτίριο αφού πρώτα έγινε η πλήρης αποκατάσταση του. Πρόκειται για ισόγειο κτίσμα ορθογωνικής κάτοψης, παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, κατασκευασμένο κατά τα μέσα 19ου αιώνα. Τοποθετείται στο πλαϊνό και πίσω όριο του οικοπέδου (ανατολικό και βόρειο) ενώ έχει προαύλιο χώρο στα νότια και στα δυτικά. Είναι κατασκευασμένο πάνω σε βράχο.
Ο φέρων οργανισμός είναι από λιθοδομή, με ξύλινη τετράριχτη στέγη με επικάλυψη από ρωμαϊκά κεραμίδια. Σε όλες τις όψεις του κτιρίου τα ανοίγματα τοποθετούνται συμμετρικά ως προς τον κατακόρυφο άξονα. Η κύρια είσοδος στο κτίριο βρίσκεται στην νότια όψη πάνω στον κεντρικό άξονα συμμετρίας και η είσοδος πραγματοποιείται με δύο αναβαθμούς.
Στην είσοδο του προαύλιου χώρου δεσπόζει καμάρα (πύλη) που ενώνει το κτίριο με τον Αστυνομικό Σταθμό. Πρόκειται για Ισόγειο κτίσμα ορθογωνικής κάτοψης, παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, κατασκευασμένο κατά τα μέσα 19ου αιώνα. Τοποθετείται στο μπροστινό και πλαϊνό όριο του οικοπέδου (ανατολικό και νότιο) ενώ έχει προαύλιο χώρο στα δυτικά και ανατολικά. Είναι κατασκευασμένο πάνω σε βράχο.
Ο φέρων οργανισμός είναι από λιθοδομή, με ξύλινη τετράριχτη στέγη με επικάλυψη από ρωμαϊκά κεραμίδια. Τμήμα της πρόσοψης (δυτική όψη) αλλά και η δυτική όψη διατηρούν εμφανή λιθοδομή ενώ το υπόλοιπο κτίριο είναι επιχρισμένο. Τα ανοίγματα τοποθετούνται χωρίς συμμετρία σε όλες τις όψεις. Η κύρια είσοδος στο κτίριο βρίσκεται στην ανατολική όψη και πραγματοποιείται με δύο αναβαθμούς.
Στην είσοδο του πίσω προαύλιου χώρου δεσπόζει καμάρα (πύλη) που ενώνει το κτίριο με τον Λιμενικό Σταθμό.

Λιθόκτιστο κρηναίο οικοδόμημα με δύο κρήνες και τετράγωνη δεξαμενή νερού, που βρίσκεται κοντά στο παλιό οθωμανικό διοικητήριο και το κτίριο του παλιού ταχυδρομείου. Το οικοδόμημα διαμορφώνεται με εκλαϊκευμένα αναγεννησιακά – νεοκλασικά χαρακτηριστικά, όπου ξεχωρίζουν η βάση του με μικρή προεξοχή, ο κορμός με οδοντωτούς γωνιόλιθους και η στέψη του, διακοσμημένη με γείσο και αετωματική απόληξη στην κύρια όψη. Οι κύριες όψεις του, που φέρουν τις κρήνες, μορφώνονται με παραστάδες με διακοσμητικά επίκρανα και ημικυκλικά τόξα. Ιδιαίτερα επιμελημένη είναι η όψη του επί της λιθόστρωτης οδού με μαρμάρινο καθρέφτη στην κόγχη της κρήνης και αετωματική απόληξη που φέρει μαρμάρινη επιγραφή στο τύμπανό της, όπου αναγράφεται η ημερομηνία κατασκευής σε οθωμανική γραφή «19 Αυγούστου 1316» (1898 σύμφωνα με το Χριστιανικό ημερολόγιο). Το κρηναίο αυτό οικοδόμημα, μαζί με ακόμη έντεκα (11) κρήνες στον οικισμό της Μήθυμνας, χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, το 1989 από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Ισόγειο κτίσμα τετραγωνικής κάτοψης με νεοκλασικά χαρακτηριστικά, κατασκευασμένο γύρω στα μέσα του 20ου αιώνα, που παλαιότερα λειτουργούσε ως ταχυδρομείο.
Ο φέρων οργανισμός του είναι κατασκευασμένος από λιθοδομή, και φέρει τετράριχτη ξύλινη στέγη με αετωματική απόληξη στην κύρια όψη και επικάλυψη από βυζαντινού τύπου κεραμίδια.
Μορφολογικά η κύρια όψη του ακολουθεί τις βασικές αρχές του νεοκλασικισμού, με τριμερή κατακόρυφη (βάση -κορμός - στέψη) και οριζόντια διάταξη, έμφαση στο κεντρικό τμήμα και απόλυτη συμμετρία ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα.
Η κύρια όψη του είναι ιδιαίτερα επιμελημένη και φέρει επίχρισμα, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες όψεις του κτιρίου, που δεν φέρουν επίχρισμα και διακρίνονται για τη λιτότητά τους, με απουσία διακοσμητικών στοιχείων. Κεντρικά στην πρόσοψη είναι τοποθετημένη η κύρια είσοδος, η οποία κοσμείται με περιθύρωμα και σηματοδοτείται από αέτωμα. Στις ακμές του κτιρίου διαμορφώνονται ψευτοπαραστάδες και η στέψη του κτιρίου κοσμείται με γείσο.

Τριώροφο νεοκλασικό αρχοντικό με εκλεκτικιστικές επιρροές ορθογωνικής κάτοψης, με προεξέχοντα τον όγκο του κλιμακοστασίου στη βορειοανατολική όψη. Το αρχοντικό κατασκευάστηκε το 1900 και έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο σύμφωνα με το ΦΕΚ 74/Β/28.02.1986. Έχει φέροντα οργανισμό από λιθοδομή που καλύπτεται με τετράριχτη στέγη. Η κατοικία βρίσκεται στην περιοχή του παλιού Διοικητηρίου (Κονάκι) και αναπτύσσεται σε ισόγειο βοηθητικό όροφο και δύο ορόφους ( 1ο και 2ο όροφο). Το κτίριο έχει αρκετές μεταγενέστερες επεμβάσεις που έχουν αλλοιώσει τα αυθεντικά του στοιχεία. Ωστόσο, διατηρούνται τα εξής νεοκλασικά χαρακτηριστικά: η συμμετρική διαμόρφωση των όψεων, ο τριμερής διαχωρισμός της κύριας όψης σε βάση (ισόγειο), κορμό (1ος και 2ος όροφος) και στέψη (επίπεδο στέγης), ιδιαίτερα στην κεντρική όψη το κιονοστήριχτο πρόπυλο με το κλιμακοστάσιο στον πρώτο όροφο, τον εξώστη στον δεύτερο όροφο και το αέτωμα στη στέψη του κτηρίου, που εντείνουν καθ’ ύψος την όψη και τονίζουν τον κατακόρυφο άξονα συμμετρίας. Επιπλέον σπουδαία στοιχεία είναι: τα λίθινα διαζώματα μεταξύ των επιπέδων, που τονίζουν τον οριζόντιο άξονα συμμετρίας, οι λίθινες κορνίζες των παραθύρων, το περιθυρώμα της εισόδου και οι γωνιόλιθοι στις ακμές του κτηρίου. Τέλος, αξιοσημείωτο είναι το λιθόστρωτο δάπεδο του υπαίθριου χώρου.

Τριώροφο νεοκλασικό αρχοντικό ορθογωνικής κάτοψης. Το αρχοντικό κατασκευάστηκε το 1900 και έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο σύμφωνα με το ΦΕΚ 61/Β/21.02.1986. Έχει φέροντα οργανισμό από λιθοδομή που καλύπτεται με τετράριχτη στέγη. Η κατοικία βρίσκεται στην πλατεία Κυριακού, περιοχή Πλατάνου, και αναπτύσσεται σε ισόγειο-βοηθητικό όροφο και δύο ορόφους (1ο και 2ο όροφο). Παρουσιάζει τα εξής νεοκλασικά χαρακτηριστικά: τριμερή διαχωρισμό της κύριας όψης σε βάση (ισόγειο), κορμό (1ος και 2ος όροφος) και στέψη (επίπεδο στέγης), διαμόρφωση των όψεων σε κάθετους και οριζόντιους άξονες συμμετρίας. Επιπλέον μορφολογικά στοιχεία αποτελούν οι λίθινες κορνίζες, οι ποδιές και τα γείσα των παραθύρων με τα ανάγλυφα κοσμήματα, το λίθινο περιθυρώμα της εισόδου και οι παραστάδες σε όλο το ύψος των ακμών της κύριας όψης. Ιδιαίτερα στην κεντρική όψη, το κλιμακοστάσιο της εισόδου και ο κεντρικός εξώστης στον δεύτερο όροφο που καταλήγει σε αέτωμα στη στέγη, δημιουργούν ένα σύνολο που εντείνει καθ’ ύψος την όψη και τονίζει τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα. Επιπλέον, υπογραμμίζονται και οι οριζόντιοι άξονες συμμετρίας με τα λίθινα διαζώματα μεταξύ των επιπέδων. Παρόμοια διαμόρφωση, με πιο λιτά στοιχεία, παρουσιάζει η νότια πλάγια όψη (κεντρικό εξώστη, αέτωμα).

Πρόκειται ίσως για την παλαιότερη κρήνη του οικισμού. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του οικισμού, κάτω από το κάστρο, στη πλατεία Α. Κυριακού, στον Πλάτανο. Μαζί με ακόμη έντεκα (11) κρήνες έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, το 1989, από το Υπουργείο Πολιτισμού. Είναι κατασκευασμένη από λαξευτούς λίθους και διαμορφώνεται με οξυκόρυφο ισλαμικού τύπου τόξο που στην απόληξή του, στο κλειδί, κοσμείται με εγχάρακτη ροζέτα. Στην κόγχη της κρήνης υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη επιγραφή με οθωμανική γραφή, όπου σύμφωνα με τον Γ. Καλαντίδη αναγράφεται η ημερομηνία κατασκευής, το 1169 (1756, σύμφωνα με το Χριστιανικό ημερολόγιο). Σε αντίθεση με τον Καλαντίδη, ο Μ. Αξιώτης αναφέρει ότι το εγχάρακτο κείμενο της επιγραφής αναγράφει «’Άλμα Φάτνι. Ο θεός να τη συγχωρέσει 1146 (1732)». Στο πίσω μέρος της διαθέτει λίθινη δεξαμενή νερού «χαζανέ».

Τριώροφο αρχοντικό ορθογωνικής κάτοψης με νεοκλασικά στοιχεία, κατασκευασμένο στις αρχές του 20ου αιώνα. Έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο σύμφωνα με το ΦΕΚ 54/Β/21.02.1986. Έχει φέροντα οργανισμό από λιθοδομή που καλύπτεται με τετράριχτη στέγη. Βρίσκεται στην πλατεία Κυριακού, περιοχή Πλατάνου, και αναπτύσσεται σε ισόγειο-βοηθητικό όροφο και δύο ορόφους (1ο και 2ο όροφο). Παρουσιάζει τα εξής νεοκλασικά χαρακτηριστικά: τριμερή διαχωρισμό της κύριας όψης σε βάση (ισόγειο), κορμό (1ος και 2ος όροφος) και στέψη (επίπεδο στέγης), διαμόρφωση των όψεων σε κάθετους και οριζόντιους άξονες συμμετρίας. Επιπλέον λαϊκά μορφολογικά στοιχεία αποτελούν οι λίθινες κορνίζες και τα γείσα των παραθύρων, το λίθινο περιθυρώμα της εισόδου. Ιδιαίτερα στην κεντρική όψη, το κλιμακοστάσιο της εισόδου και ο κεντρικός εξώστης στον δεύτερο όροφο, δημιουργούν ένα σύνολο που εντείνει καθ’ ύψος την όψη και τονίζει τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα. Παρόμοια διαμόρφωση, με πιο λιτά στοιχεία, παρουσιάζουν και οι υπόλοιπες όψεις του κτηρίου.

Διώροφη παραδοσιακή κατοικία ορθογωνικής κάτοψης με υπόγειο. Η κατοικία κατασκευάστηκε στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 21ου αιώνα κατασκευάστηκε εκ νέου, με σύγχρονες τεχνικές και υλικά. Διατηρήθηκε η περιμετρική λιθοδομή, το κέλυφός της και ανακατασκευάστηκε η τετράριχτη στέγη. Με τις εργασίες επισκευής, στο κτίριο προστέθηκε εξωτερικό κλιμακοστάσιο και άλλαξε η εσωτερική διαρρύθμιση, ωστόσο η θέση και οι διαστάσεις των αρχικών ανοιγμάτων στις κύριες όψεις διατηρήθηκαν. Η κατοικία δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα διακοσμητικά μορφολογικά στοιχεία, παρά μόνο τις κορνίζες στα παράθυρα του ισογείου και του ορόφου, που έχουν απλή μορφή, και τις ποδιές των παραθύρων του ορόφου. Επιπλέον, διατηρείται το αρχικό άνοιγμα της κεντρικής εισόδου στο ισόγειο. Ιδιαίτερο στοιχείο της κατοικίας αποτελεί το βοτσαλωτό δάπεδο που έχει διατηρηθεί στον υπαίθριο χώρο της κατοικίας. Τέλος, το κτίριο βρίσκεται κοντά στην πλατεία Κυριακού, στην περιοχή του Πλάτανου.

Διώροφη παραδοσιακή κατοικία, κατασκευασμένη πιθανότατα στις αρχές του 19ου αιώνα, έπειτα από σύγκριση με παρόμοιες κατασκευές του οικισμού. Οι όψεις του κτηρίου είναι επιχρισμένες, ενώ τα ξύλινα στοιχεία (στις ακμές του κτηρίου στον όροφο, το οριζόντιο διάζωμα μεταξύ των ορόφων, το γείσο) παραμένουν ανεπίχριστα. Χαρακτηριστικά στοιχεία του κτηρίου αποτελούν τα δύο σαχνισιά, εκ των οποίων το ένα στηρίζεται σε ξύλινες απλές αντηρίδες και το άλλο αποτελεί μια μικρή τριγωνική προεξοχή του ορόφου για την ορθογώνιση του υπερκείμενου χώρου. Ιδιαίτερο και μοναδικό στοιχείο στον οικισμό αποτελεί το υψίκορμο, ξύλινο γείσο, που προεξέχει ελάχιστα από την περίμετρο της κατοικίας. Οι ξύλινες κορνίζες και τα ξύλινα σκούρα των παραθύρων συμπληρώνουν τη διαμόρφωση των όψεων. Το κτίριο διαθέτει και μεταλλικό εξώστη με κιγκλίδωμα, νεοκλασικό στοιχείο πιθανότατα μεταγενέστερης προσθήκης που είναι παράταιρο της υπόλοιπης κατασκευής, η οποία παρουσιάζει κυρίως παραδοσιακά στοιχεία. Ακόμα, παρατηρούνται κι άλλες μεταγενέστερες επεμβάσεις, όπως η επέμβαση σταμπωτού επιχρίσματος τσιμεντοειδούς σύστασης στο επίπεδο του ισογείου, στη δυτική όψη που βλέπει στη δημοτική οδό.

Διώροφο νεοκλασικό αρχοντικό με ημιυπόγειο, τετραγωνικής κάτοψης που κατασκευάστηκε το 1860. Έχει κηρυχθεί ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο με το ΦΕΚ 342/Β/31.05.1985. Αποτελούσε την κατοικία Τούρκου προύχοντα της περιοχής. Έχει φέροντα οργανισμό από λιθοδομή που καλύπτεται με τετράριχτη στέγη. Βασικά νεοκλασικά χαρακτηριστικά του είναι ο τριμερής διαχωρισμός των όψεων σε βάση, κορμό και στέψη. Η βάση αποτελείται από το επίπεδο του ημιϋπογείου και κατασκευάζεται από εμφανή λιθοδομή σύμφωνα με το ισόδομο σύστημα δόμησης. Στον κορμό του κτηρίου, αποτελούμενο από τους υπερκείμενους ορόφους, η λιθοδομή επιχρίεται. Στο επίπεδο της στέψης, δηλαδή τη στέγη, ξεχωρίζει πάνω στον κεντρικό άξονα της εισόδου, το διακοσμητικό αέτωμα με τον φυτικό διάκοσμο και τις διακοσμητικές ταινίες. Η κεντρική είσοδος επισημαίνεται περαιτέρω με το εξωτερικό κλιμακοστάσιο και τη βεράντα που στηρίζεται σε λίθινους πεσσούς κατασκευασμένους από εμφανή λιθοδομή σε ισόδομο σύστημα. Άλλο νεοκλασικό χαρακτηριστικό είναι η συμμετρία ως προς κάθετους και οριζόντιους άξονες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι λίθινες κορνίζες των παραθύρων με τα διακοσμητικά κλειδιά στα τοξωτά υπέρθυρα και τα προεξέχοντα λίθινα γείσα, οι λίθινοι ψευδοπεσσοί και το οριζόντιο λίθινο διάζωμα μεταξύ του υπερυψωμένου ισογείου και του ορόφου. Τοπικό μορφολογικό στοιχείο της κατασκευής αποτελεί η κατασκευή των σκούρων στα κουφώματα των παραθύρων με ολόσωμα μεταλλικά φύλλα.

Πρόκειται για μια από τις είκοσι (20) κρήνες του οικισμού. Μαζί με ακόμη έντεκα (11) κρήνες έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, το 1989, από το Υπουργείο Πολιτισμού, γεγονός που μαρτυρά τη ιδιαίτερη σημασία που είχαν στην καθημερινή ζωή των κατοίκων. Όπως και όλες οι υπόλοιπες κρήνες είναι κατασκευασμένη από τοπικούς λαξευτούς λίθους και διαθέτει στο πίσω μέρος της δεξαμενή νερού «χαζανέ». Μορφολογικά διαμορφώνεται με οξυκόρυφο ισλαμικού τύπου τόξο και φέρει διακοσμητική πλαισίωση με γείσο. Στην κόγχη της κρήνης υπάρχει μικρή θυρίδα, όπου πιθανά ακουμπούσανε το σαπούνι.

Ισόγειο κατάστημα, τετραγωνικής κάτοψης, στη περιοχή της οθωμανικής αγοράς, κατασκευασμένο κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Καταλαμβάνει όλο το οικόπεδο και έχει δύο όψεις. Ο φέρων οργανισμός του είναι από λιθοδομή, εξωτερικά εμφανή, με τετράρριχτη στέγη με βυζαντινά κεραμίδια.
Η κύρια είσοδος στη δυτική όψη (πρόσοψη), μια μεταλλική δίφυλλη θύρα, πραγματοποιείται μέσω ενός λίθινου αναβαθμού. Βρίσκεται πάνω στον κατακόρυφο άξονα συμμετρίας, τον οποίο ακολουθούν τα δύο ξύλινα παράθυρα, γκιλοτίνες, χωρίς σκούρα. Και τα τρία ανοίγματα έχουν περιθυρώματα λίθινα επιχρισμένα, ενώ πάνω από το ανώφλι τους υπάρχει διαμόρφωση με συμπαγείς οπτόλινθους. Το περιθύρωμα της εξώθυρας φέρει περίτεχνα φουρούσια στο ανώφλι.
Στην πλάγια όψη (νότια), υπάρχει δευτερεύσουσα είσοδος και δύο παράθυρα. Τα ανοίγματα δεν ακολουθούν κάποιον άξονα συμμετρίας ενώ τα κουφώματά τους είναι ξύλινα χωρίς σκούρα.
Η στέγη είναι τετράρριχτη με βυζαντινά κεραμίδια. Το γείσο έχει αντικατασταθεί με νέο οπλισμένου σκυροδέματος. Οι δύο όψεις φέρουν μεταλλικό στέγαστρο με δαντελωτές απολήξεις πάνω σε περίτεχνα μεταλλικά φουρούσια.

Διώροφο παραδοσιακό αρχοντικό ορθογωνικής κάτοψης με σαχνισί. Το κτίριο είναι γνωστό ως ‘’αρχοντικό Κομνηνάκη-Κράλλη’’ και κατασκευάστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Κηρύχθηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το ΥΠΠΟΑ με το ΦΕΚ 122/Β/04.04.1959. Πρόκειται για κτίριο- χαρακτηριστικό δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής της εποχής του, είναι διώροφο με ισόγειο, που περιλαμβάνει μεσοπάτωμα, και τον 1ο όροφο. Ο φέρων οργανισμός του αποτελείται από λιθοδομή στο ισόγειο και ξυλόπηκτη κατασκευή, εμφανές μπαγδατί, στον όροφο. Το αρχοντικό καλύπτεται με σύνθετης μορφής στέγη και ρωμαϊκού τύπου κεραμίδια. Εξαιτίας της έντονης υψομετρικής διαφοράς του οικοπέδου, στο βόρειο τμήμα του διακρίνεται μόνο ο όροφος. Ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία του αρχοντικού αποτελούν οι ψευδοπεσσίσκοι στις γωνίες και τα γείσα των παραθύρων του ξυλόπηκτου ορόφου, το οριζόντιο διάζωμα μεταξύ των ορόφων και το δαντελωτό γείσο της στέγης.
Ένα από τα σπουδαία κτήρια με ιδιαίτερη σημασία για τον οικισμό αποτελεί το Παράρτημα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Το κτίριο αυτό είναι γνωστό ως ‘’αρχοντικό Κομνηνάκη-Κράλλη’’, ανεγέρθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και βρίσκεται εντός του παραδοσιακού οικισμού. Στο ‘’αρχοντικό Κομνηνάκη-Κράλλη’’ διατηρούνται τοιχογραφίες λαϊκής ζωγραφικής του 1833. Τη δεκαετία του 1950 το αρχοντικό περιήλθε στην κυριότητα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, ύστερα από δωρεά της οικογένειας Κράλλη και κάποιων κληρονόμων Μολυβιατών μεταναστών στην Αυστραλία. Χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο το 1959 από το Υπουργείο Πολιτισμού. Από το 1980 λειτουργεί ως Παράρτημα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Τη δεκαετία του 1990 ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης και ανάδειξης του κτηρίου από τον Παναγιώτη Γούτο και τελείωσαν το 1995.