Διαδρομή «Μουράγιο»

Πρόκειται για χαρακτηριστικό δείγμα δίδυμης αρχοντικής κατοικίας με νεοκλασικά χαρακτηριστικά. Οι δύο κατοικίες είναι όμοιες, φέρουν κοινή στέγη και είναι κατασκευασμένες ως ένα κτίριο. Αυτού του τύπου οι κατοικίες, γνωστές και ως «αδελφομοίρια», μοιράζονταν ανάμεσα σε αδέλφια ως γονική περιουσία. Χαρακτηριστικό τους είναι η απόλυτη συμμετρία μεταξύ τους ως προς ένα κεντρικό άξονα.

Το κτίριο είναι κτισμένο στο κεντρικό τμήμα του οικισμού, επί της κεντρικής οδού που άλλοτε περνούσε το ποτάμι.  Η θέση του κτιρίου είναι σε επαφή με τον κοινόχρηστο χώρο στο μπροστινό όριο και πλάγιο -νότιο όριο  και στα βόρεια βρίσκεται σε επαφή με όμορο διώροφο κτίσμα.

Το κτίριο είναι διώροφο, πλατυμέτωπο, μεγάλο σε μέγεθος, με ορθογωνική κάτοψη. Σε επίπεδο κάτοψης, σε κάθε ανεξάρτητη κατοικία εσωτερικά βρίσκεται ο προθάλαμος και εξωτερικά τοποθετούνται οι κύριοι χώροι.

Μορφολογικά διακρίνουμε τριμερή διάταξη, με το κεντρικό τμήμα να είναι τονισμένο και σε μικρή προεξοχή και παρόλο που μοιράζεται σε δύο κατοικίες έχει σχεδιαστεί ως ενιαίο. Η κύρια όψη οργανώνεται με απόλυτη συμμετρία ως προς ένα κεντρικό άξονα του κτιρίου. Τα ανοίγματα διατάσσονται σε κατακόρυφους και οριζόντιους άξονες.

Στο κεντρικό τμήμα του κτιρίου είναι τοποθετημένες οι είσοδοι των δύο κατοικιών. Πάνω από τις εισόδους υπήρχε ενιαίος εξώστης σε όλο το πλάτος του κεντρικού τμήματος, που καθαιρέθηκε και σήμερα διακρίνουμε μόνο τις δύο εξώθυρες και τις οπές στήριξης του εξώστη. Το κεντρικό τμήμα ολοκληρώνεται κατακόρυφα στη στέψη του κτιρίου όπου σηματοδοτείται με αέτωμα με γείσο στο κέντρο του οποίου υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή.

Οι όψεις του κτιρίου δεν είναι επιχρισμένες, είναι εμφανής η φέρουσα τοιχοποιία από λιθοδομή και μπορούμε να διακρίνουμε την κατασκευαστική του δομή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διαμορφώσεις από συμπαγείς οπτόπλινθους, όπως στις παρειές των ανοιγμάτων, στα τοξωτά ανώφλια και στις ποδιές τους, στις παραστάδες του ορόφου, στην οριζόντια διαχωριστική ταινία μεταξύ των ορόφων και στο γείσο της στέγης, δημιουργώντας ένα ενδιαφέρον αισθητικά αποτέλεσμα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατασκευή του γείσου της στέγης στην απόληξη του κτιρίου με εναλλαγή λωρίδων από συμπαγείς οπτόπλινθους και λίθινων πλακών.

Στη μία κατοικία τα τοξωτά ανώφλια των παραθύρων έχουν αντικατασταθεί από οριζόντια οπλισμένου σκυροδέματος, πιθανόν μετά από σεισμική βλάβη, ενώ αρκετές είναι και οι ρηγματώσεις στο ανώτερο τμήμα της τοιχοποιίας.

Τα κουφώματα του κτιρίου είναι όλα ξύλινα, με ταμπλαδωτά ανοιγόμενα εξώφυλλα στα παράθυρα. Οι θύρες της κεντρικής εισόδου είναι, επίσης, ταμπλαδωτές με υαλοστάσια και τοξωτούς φεγγίτες.

Τέλος, το κτίριο επικαλύπτεται με τετράριχτη στέγη και φέρει «ρωμαϊκού» τύπου επικεράμωση.

Διώροφη αστική κατοικία, που χρονολογείται μεταξύ των τελών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα. Πρόκειται για χαρακτηριστικό δείγμα επαρχιακού νεοκλασικισμού με στοιχεία λαϊκής - παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 57007/3296/31.07.1986 απόφαση του Υπ. Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων - ΦΕΚ 682Δ/22.08.1986. Αποτελείται από χαμηλού ύψους ισόγειο, μεσοπάτωμα και όροφο. Μαζί με το όμορο κτίριο αποτελούν δίδυμες κατοικίες - τα λεγόμενα “αδελφομοίρια”. Πρόκειται για όμοια κτίρια που έχουν κατασκευαστεί διαδοχικά για να στεγάσουν συγγενείς οικογένειες. Έχουν κοινό φέροντα οργανισμό από λιθοδομή και κοινή φέρουσα μεσοτοιχία. Φέρουν κοινή, τετράριχτη στέγη με ρωμαϊκού τύπου επικεράμωση.

Το σύνολο των όψεων του κτιρίου είναι επιχρισμένο και οι ακμές του κοσμούνται με λίθινους, οδοντωτούς γωνιόλιθους σε προεξοχή. Η διάρθρωση της πρόσοψης γίνεται με τρεις κατακόρυφους άξονες ανοιγμάτων, στην κάθε κατοικία. Οι κύριες είσοδοι και των δύο κατοικιών, είναι κεντρικά τοποθετημένες και τονίζονται από τον ενιαίο, επιμήκη, εξώστη, η πλάκα του οποίου είναι από οπλισμένο σκυρόδεμα και φέρει περίτεχνα σιδηρά κιγκλιδώματα και φουρούσια. Ο διαχωρισμός μεταξύ των ορόφων υποδηλώνεται με απλή, λίθινη, οριζόντια ταινία σε προεξοχή. Σύμφωνα με παλαιότερες φωτογραφίες, στη χαμηλότερη στάθμη (αυτή του χαμηλού ισογείου), υπήρχαν μικρά φωτιστικά ανοίγματα, τα οποία πλέον έχουν κλειστεί. Ο χώρος αυτός πιθανότατα είχε βοηθητική χρήση. Η κεντρική θύρα και τα παράθυρα του μεσοπατώματος πλαισιώνονται από τοξωτά, λίθινα περιθυρώματα που φέρουν κλειδί. Η διαμόρφωση των ανοιγμάτων στον όροφο είναι απλή, χωρίς διακοσμητική πλαισίωση. Η απόληξη της στέγης διαμορφώνεται με λίθινο, προεξέχον γείσο που στο κάτω μέρος φέρει λίθινη διακοσμητική ταινία.

Η πρόσβαση στον αύλειο χώρο, γίνεται μέσω στεγασμένης εισόδου, πιθανώς ανακατασκευασμένης. Η αυλόθυρα είναι ξύλινη και φέρει μικρή, ξύλινη, δίρριχτη στέγη με επικάλυψη από ρωμαϊκά κεραμίδια. Σε επαφή με την πίσω όψη του κτιρίου, υπάρχει μεταγενέστερη, μονώροφη προσθήκη ή πρόσκτισμα. Στον πίσω αύλειο χώρο υπάρχουν πιθανότατα και άλλα βοηθητικά προσκτίσματα.

Πρόκειται για χαρακτηριστικό δείγμα αστικής κατοικίας με νεοκλασικά χαρακτηριστικά. Το κτίριο είναι διώροφο, πλατυμέτωπο, με σχεδόν κιβωτιόσχημη κάτοψη, μεγάλο σε μέγεθος και ύψος που το καθιστά ογκώδες και επιβλητικό. Είναι γωνιακό και διατάσσει την κύρια και την πλάγια όψη του στο όριο του δρόμου. Στην πίσω πλευρά του διαθέτει περιφραγμένο αύλειο χώρο με μανδρότοιχο και ανεξάρτητη είσοδο.

Σε επίπεδο κάτοψης διακρίνουμε τριμερή συμμετρική διάταξη με κεντρικό προθάλαμο και παράταξη των χωρών εκατέρωθεν. Σε αντιστοιχία με την κάτοψη οργανώνεται και η όψη, με τριμερή διάταξη και απόλυτη συμμετρία ως προς ένα κεντρικό άξονα, με το κεντρικό τμήμα όπου τοποθετείται η κύρια είσοδος να είναι ιδιαίτερα τονισμένο. Τα ανοίγματα διατάσσονται σε κατακόρυφους και οριζόντιους άξονες. Παράλληλα, γίνεται και οριζόντιος τριμερής διαχωρισμός της όψης σε βάση, κορμό και στέψη, με τη βάση του κτιρίου να διαφοροποιείται μόνο χρωματικά.

Οι όψεις του κτιρίου είναι επιχρισμένες, εκτός από την πλάγια που βρίσκεται σε επαφή με όμορη ιδιοκτησία. Κεντρικά είναι τοποθετημένη η κύρια είσοδος και πάνω από την είσοδο τοποθετείται εξώστης, με περίτεχνα χυτοσιδηρά κιγκλιδώματα και φουρούσια. Η στάθμη του ορόφου διαχωρίζεται από αυτή του ισογείου με απλή οριζόντια ταινία σε προεξοχή και η στέψη του κτιρίου κοσμείται με γείσο, από διακοσμητικές ταινίες με κατά τόπους γύψινα διακοσμητικά και φέρει αέτωμα στο κεντρικό τμήμα της πρόσοψης με γύψινη διακόσμηση από φυτικά μοτίβα, στο κέντρο του. Η ακμή του κτιρίου στον όροφο κοσμείται με ψευδοπαραστάδα, που μιμείται κίονα με ραβδώσεις.

Τα ανοίγματα διαμορφώνονται με τοξωτά ανώφλια και φέρουν απλές διακοσμητικές κορνίζες σε προεξοχή. Στην πλάγια όψη στον όροφο οι κορνίζες των ανοιγμάτων φέρουν γείσα. Όλα τα κουφώματα του κτιρίου είναι ξύλινα, με ανοιγόμενα ταμπλαδωτά εξώφυλλα στα παράθυρα. Η θύρα της κεντρικής εισόδου είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, επίσης ταμπλαδωτή και φέρει υαλοστάσια με διακοσμητική προστατευτική σιδεριά και φεγγίτη. Χαρακτηριστικό στην πλάγια όψη αποτελεί το μεγάλο τοξωτό άνοιγμα με ημικυκλικό ανώφλι και περίτεχνη σιδεριά, σε ενδιάμεση στάθμη, που μαρτυρά τη θέση της εσωτερικής σκάλας.

Το κτίριο επικαλύπτεται με ξύλινη στέγη που φέρει γαλλικού τύπου κεραμίδια.

Στην πίσω πλευρά του κτιρίου υπάρχουν νεότερες προσθήκες, κατ’ επέκταση του αρχικού κτιρίου, με χαμηλότερο ύψος, που εξυπηρετούν βοηθητικές χρήσεις.

Πρόκειται για χαρακτηριστικό δείγμα αρχοντικής κατοικίας με νεοκλασικά χαρακτηριστικά. Το κτίριο είναι διώροφο, πλατυμέτωπο «μακρινάρι», με υπερυψωμένο ισόγειο, μεγάλο σε μέγεθος και ύψος που το καθιστά ογκώδες και επιβλητικό. Δεν βρίσκεται σε επαφή με άλλα κτίρια, είναι πανταχόθεν ελεύθερο, διαθέτει προκήπιο και η θέση του είναι αποστασιοποιημένη από τον κοινόχρηστο χώρο στο μπροστινό όριο.

Σε επίπεδο κάτοψης διακρίνουμε μία τριμερή συμμετρική διάταξη με κεντρικό προθάλαμο και παράταξη των χωρών εκατέρωθεν. Σε αντιστοιχία με την κάτοψη οργανώνεται και η όψη, με τριμερή διάταξη και απόλυτη συμμετρία ως προς ένα κεντρικό άξονα, με το κεντρικό τμήμα όπου τοποθετείται η κύρια είσοδος να είναι ιδιαίτερα τονισμένο. Παράλληλα, γίνεται και οριζόντιος τριμερής διαχωρισμός της όψης σε βάση, κορμό και στέψη. Η διάταξη των ανοιγμάτων ακολουθεί κατακόρυφους και οριζόντιους άξονες.

Η όψη του κτιρίου είναι επιχρισμένη και φέρει λίθινα διακοσμητικά στοιχεία. Κεντρικά είναι τοποθετημένο το εξωτερικό κλιμακοστάσιο που οδηγεί στην κύρια είσοδο και πάνω από την είσοδο τοποθετείται ο εξώστης, με περίτεχνα χυτοσιδηρά κιγκλιδώματα και φουρούσια. Όλο το κεντρικό τμήμα πλαισιώνεται με λίθινες ψευδοπαραστάδες, που ξεκινούν από τη στάθμη του ισογείου και εντείνουν την κατακόρυφη διάσταση του κτιρίου, οι οποίες κοσμούνται στη στέψη τους με ιονικού ρυθμού κιονόκρανα, τα οποία φέρουν επιστύλιο και αέτωμα με περιμετρικό γείσο.

Η βάση του κτιρίου είναι λίθινη και η στάθμη του ισογείου διαχωρίζεται από αυτήν του ορόφου με απλή λίθινη οριζόντια ταινία σε προεξοχή. Οι ακμές του κτιρίου κοσμούνται με οδοντωτούς γωνιόλιθους σε προεξοχή.

Τα ανοίγματα του κτιρίου είναι διακοσμημένα με λίθινες κορνίζες σε προεξοχή, οδοντωτές στο ισόγειο και απλές στον όροφο, και φέρουν γείσα με διακοσμητικά κλειδιά. Οι κορνίζες των ανοιγμάτων προεκτείνονται σε όλο το ύψος του ορόφου εντείνοντας  την κατακόρυφη διάσταση του ανοίγματος. Τα κουφώματα του κτιρίου είναι όλα ξύλινα, με ανοιγόμενα εξώφυλλα «γαλλικού» τύπου στα παράθυρα. Ιδιαίτερα επιμελημένη είναι η θύρα της κεντρικής εισόδου, που φέρει υαλοστάσια με διακοσμητική προστατευτική σιδεριά και φεγγίτη.

Η απόληξη του κτιρίου φέρει λίθινο γείσο σε προεξοχή και επιπλέον στην κυρία όψη κοσμείται με λίθινη μετόπη, με κενά και πλήρη, που πλαισιώνει το αέτωμα και ενισχύει την καθ’ ύψος διάσταση του κτιρίου.

Το κτίριο επικαλύπτεται με τετράριχτη ξύλινη στέγη που φέρει επικεράμωση «γαλλικού» τύπου.

Στην πίσω πλευρά του κτιρίου υπάρχει νεότερη διώροφη προσθήκη, κατ’ επέκταση του αρχικού κτιρίου, που εξυπηρετεί βοηθητικές χρήσεις.

Διώροφη αρχοντική κατοικία της δεκαετίας του 1920, με νεοκλασικά χαρακτηριστικά. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 7579/11.12.1989 απόφαση του Υπ. Αιγαίου - ΦΕΚ 44Δ/1.2.1990. Το κτίριο έχει ορθογωνική κάτοψη, είναι πλατυμέτωπο και αποτελείται από ισόγειο και όροφο. Ο φέρων οργανισμός του είναι από λιθοδομή και φέρει ξύλινη, τετράριχτη στέγη με γαλλικού τύπου επικεράμωση.

Η διάρθρωση της πρόσοψης παρουσιάζει απόλυτη συμμετρία ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα, ο οποίος τονίζεται από την εσοχή της κύριας εισόδου και τον εξώστη με τα συμπαγή φουρούσια στον όροφο. Το κεντρικό τμήμα, προεξέχει ελαφρώς και πλαισιώνεται με παραστάδες που εκτείνονται σε όλο το ύψος της πρόσοψης και καταλήγουν σε τριγωνικό αέτωμα με περιμετρικό γείσο.

Τα ανοίγματα έχουν αξονική διάταξη, με την κύρια είσοδο να είναι κεντρικά τοποθετημένη. Παράλληλα, διακρίνεται και ο τριμερής διαχωρισμός της πρόσοψης σε βάση, κορμό και στέψη. Η βάση του κτιρίου είναι λίθινη και ο διαχωρισμός των επιπέδων υποδηλώνεται με οριζόντια, λίθινη, επιχρισμένη, ταινία σε προεξοχή.

Το κτήριο των Λουτρών είναι ισόγειο κτίσμα του 1910, με αρχιτεκτονικά στοιχεία από τον νεοκλασικισμό και την οθωμανική παράδοση. Πιθανά το τμήμα της κύριας εισόδου με τις κλασικιστικές αναφορές να αποτελεί κατοπινή προσθήκη στο προϋπάρχον οθωμανικό κτίσμα. Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από φέρουσα λιθοδομή. Η διάταξη των χώρων του λουτρού σύμφωνα με τα λειτουργικά τους κριτήρια, ακολουθεί τον τυπικό άξονα οργάνωσης των οθωμανικών λουτρών, δηλαδή μετάβαση από τον ψυχρό στο χλιαρό και έπειτα στο θερμό χώρο. Σε ξεχωριστή αίθουσα βρισκόταν η εστία και η δεξαμενή. Πιο συγκεκριμένα έχει τριμερή διάταξη. Ο προθάλαμος ή χώρος υποδοχής ακολουθείται από την αίθουσα ψυχρού λουτρού. Αυτό το σύνολο καλύπτεται σήμερα με σύνθετη στέγη. Στη συνέχεια βρισκόταν η αίθουσα χλιαρού λουτρού, η αίθουσα θερμού λουτρού, η δεξαμενή και ο χώρος της εστίας. Αυτό το χωρικό σύνολο καλύπτεται με δύο τρούλους, όπου έχουν ανοιχτεί μικρές οπές για το φωτισμό. Στο υπόγειο της ενότητας αυτής, σε άμεση σχέση με τον χώρο της εστίας βρισκόταν ο βραστήρας για την παραγωγή του ατμού.

Η κεντρική όψη του κτιρίου είναι μνημειακού χαρακτήρα με έντονα νεοκλασικά χαρακτηριστικά, όπως η πλήρης συμμετρία ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα, η ιδιαίτερη διαμόρφωση της κεντρικής εισόδου, οι παραστάδες με τα ιωνικά επίκρανα, τα ανάγλυφα διακοσμημένα περιθυρώματα με τονισμένο «κλειδί» και οι οδοντωτοί γωνιόλιθοι. Η όψη είναι συνολικά επιχρισμένη. Οι πλαϊνές όψεις είναι αντιθέτως ανεπίχριστες με οθωμανικού τύπου τοξωτά ανοίγματα που φέρουν μεταλλικά προστατευτικά κιγκλιδώματα. Σε ανώτερο επίπεδο της τοιχοποιίας εμφανίζονται μικρά κυκλικά ανοίγματα για τον επιπλέον αερισμό και τον ηλιασμό των θερμών χώρων.

Το κτήριο χρησιμοποιήθηκε ως χαμάμ μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω της έλλειψης ειδικών χώρων υγιεινής από τις κατοικίες και κατά συνέπεια έχει συνδεθεί αναπόσπαστα με την καθημερινή ζωή των κατοίκων του οικισμού. Αργότερα, τη δεκαετία του 1940 στέγασε το Γυμνασιακό Φροντιστήριο.

Διώροφο κτίριο κατοικίας με χαρακτηριστικά τοπικού νεοκλασικισμού, κατασκευασμένο το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Το κτίριο απαρτίζεται από δυο όγκους. Ο κύριος όγκος αποτελείται από ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο και όροφο. Καλύπτεται με ξύλινη στέγη με νεότερη επικεράμωση από ρωμαϊκού τύπου κεραμίδια. Ο δευτερεύων όγκος, αποτελεί πιθανά κατοπινή προσθήκη και απαρτίζεται από ημιυπόγειο και υπερυψωμένο ισόγειο, ενώ καλύπτεται με δώμα που δημιουργεί βεράντα. Η βεράντα προστατεύεται περιμετρικά από στηθείο με πλίνθινους πεσσούς. Το κτίριο τοποθετείται σε υποχώρηση ως προς τη ρυμοτομική γραμμή του δρόμου δημιουργώντας μικρή αυλή στο μπροστινό μέρος. Στην αυλή οδηγεί περίτεχνη μεταλλική αυλόπορτα. Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από εμφανή φέρουσα λιθοδομή ενώ φέρει επιμέρους στοιχεία από οπτόπλινθους. Η κύρια όψη του είναι οργανωμένη με τριμερή διάταξη (Βάση-κορμός-στέψη) κατά τα νεοκλασικά πρότυπα. Τα επίπεδα χωρίζονται μεταξύ τους με προεξέχοντα γείσα. Τη στέψη ορίζει στηθαίο κατασκευασμένο από οπτόπλινθους. Τα ανοίγματα έχουν αναλογίες ένα προς δύο και καλύπτονται με ξύλινα γαλλικού τύπου ταμπλαδωτά σκούρα. Τα περιθυρώματά τους είναι από οπτόπλινθους και ακολουθούν οδοντωτή διάταξη. Τα υπέρθυρα είναι λίθινα οριζόντια και φέρουν μεγάλο διακοσμητικό «κλειδί». Στην κεντρική είσοδο οδηγεί εξωτερικό κλιμακοστάσιο. Η είσοδος είναι ξύλινη με υαλοστάσια και διακοσμητικές λεπτομέρειες, ενώ φέρει ελαφρά τοξωτό υπέρθυρο και λίθινα περιθυρώματα. Πάνω από την είσοδο δημιουργείται εξώστης από οπλισμένο σκυρόδεμα. Οι ακμές του κτιρίου κοσμούνται με λίθινους εναλλάξ γωνιόλιθους σε προεξοχή.

Ισόγειο κτίριο ελαιοτριβείου της βιομηχανικής περιόδου των αρχών του 20ου αιώνα. Το κτίριο παρουσιάζει τυπική ορθογωνική κάτοψη, με φέροντες περιμετρικούς τοίχους από λιθοδομή και στέγαση από δίρριχτη στέγη με επικάλυψη από ρωμαϊκού τύπου κεραμίδια. Ο ξύλινος φορέας της στέγης είναι εμφανής στο εσωτερικό του κτιρίου. Η πρόσβαση στο κτίριο εξασφαλίζεται από μια κεντρική είσοδο στην κύρια όψη και δυο βοηθητικές στις άλλες δύο όψεις. Τα ανοίγματα παρουσιάζουν τοξωτά υπέρθυρα ενώ υπερκείμενα τοξωτά προεξέχοντα γείσα διατηρούνται σε κάποια από αυτά. Το σύνολο των όψεων είναι πλέον επιχρισμένο και δεν αποκαλύπτει τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες του κτιρίου. Επιπλέον, έχει προστεθεί στα δεξιά του αρχικού κελύφους νεότερος όγκος που εξυπηρετεί την λειτουργία της παραγωγικής μονάδας. Το πιο ενδιαφέρον αρχιτεκτονικά κομμάτι αποτελεί το εξαγωνικό φουγάρο, που βρίσκεται στην πίσω όψη του κτιρίου και εξασφάλιζε μέσω της καύσης την κινητήρια δύναμη των μηχανών του ελαιοτριβείου: τον ατμό. Είναι ανεπίχριστο και κατασκευασμένο από οπτόπλινθους, ενώ παρουσιάζει μειούμενη διατομή προς τα πάνω.