Διαδρομή «Αγορά – Τούρκικος Γυαλός»

Διώροφο γωνιακό κτίριο μικτής χρήσης κατασκευασμένο το 1874, σύμφωνα με μαρμάρινη εγχάρακτη επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την κύρια είσοδο. Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από φέρουσα λιθοδομή και φέρει ξύλινη τρίρριχτη στέγη με ρωμαϊκού τύπου επικεράμωση. Στο σύνολο των όψεων η τοιχοποιία είναι εμφανής, ισόδομη στον όροφο και με οριζόντιες σκοτίες στο ισόγειο. Τα δυο επίπεδα διαχωρίζονται με οριζόντια λίθινη ταινία. Η κεντρική είσοδος πλαισιώνεται από λίθινες παραστάδες με φουρούσια που στηρίζουν το ανώφλι Εκατέρωθεν της εισόδου υπάρχουν μεγάλα ανοίγματα με ορθογωνικό σταθερό φεγγίτη στο επάνω μέρος. Στην πλάγια όψη υπάρχει μικρότερη βοηθητική είσοδος, διαμορφωμένη κατά τον ίδιο τρόπο με την κύρια. Στην ίδια όψη, υπάρχει επίσης μια τρίτη είσοδος που οδηγεί στην κατοικία στον όροφο. Πάνω από την είσοδο της κατοικίας διαμορφώνεται στον όροφο εξώστης στηριζόμενος σε λιτά λίθινα φουρούσια.

Διώροφο κτίριο εμπορικής χρήσης κατασκευασμένο στα τέλη του 19ου αιώνα. Το κτίριο είναι τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με στοιχεία νεοκλασικισμού. Η κάτοψή του είναι ορθογωνική και είναι στενομέτωπο ως προς τον άξονα του δρόμου. Είναι κατασκευασμένο από φέρουσα λιθοδομή και φέρει δίρριχτη ξύλινη στέγη με ρωμαϊκή σήμερα επικεράμωση. Η όψη του καταστήματος είναι συμμετρικά διαμορφωμένη ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα και φέρει μεγάλα ανοίγματα για τον επαρκή φωτισμό του χώρου. Την κεντρική είσοδο πλαισιώνει ζεύγος λίθινων παραστάδων που στηρίζουν τον υπέρθυρο και τον υπερκείμενο ορθογωνικό φεγγίτη. Τη στέψη των ανοιγμάτων δημιουργούν οπτικά τρία ανακουφιστικά τόξα από οπτόπλινθους. Αυτό το τμήμα της κύριας όψης είναι επιχρισμένο. Η πρόσοψη προστατεύεται τέλος από μεταλλικό στέγαστρο. Στην πίσω όψη του κτιρίου υπάρχει δευτερεύουσα είσοδος με μεταλλική εξώθυρα η οποία ασφαλίζει εσωτερικά με αμπάρες.

Διώροφη αρχοντική κατοικία με επιρροές από την αστική βαλκανική αρχιτεκτονική της τελευταίας περιόδου. Το κτίριο χρονολογείται στα τέλη του 19ου αιώνα και έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Έχει στοιχεία οχυρωματικού χαρακτήρα και παραπέμπει στην τυπολογία του πύργου. Το ισόγειο και το μεσοπάτωμα είναι κατασκευασμένα από εμφανή φέρουσα λιθοδομή, ενώ χαρακτηριστικό της τυπολογίας αποτελεί η διαμόρφωση σαχνισιού (αρχιτεκτονικής προεξοχής) στον όροφο. Το σαχνισί είναι κατασκευασμένο από τσατμά και επιχρισμένο, ενώ στηρίζεται σε ξύλινες αντηρίδες. Η ελαφρότερη κατασκευή σε αυτόν τον όροφο πρόσφερε τη δυνατότητα διαμόρφωσης περισσότερων και μεγαλύτερων ανοιγμάτων για τον αερισμό και ηλιασμό των κύριων χώρων διαμονής της κατοικίας. Εδώ το σαχνισί φέρει πλήθος ανοιγμάτων με δίφυλλα και μονόφυλλα ταμπλαδωτά σκούρα. Η επίστεψη του κτιρίου γίνεται με σύνθετη ξύλινη στέγη με βυζαντινού τύπου επικεράμωση. Χαρακτηριστικό της τυπολογίας είναι επίσης το έντονα προεξέχον γείσο της στέγης από επιχρωματισμένο ξύλο. Τα ανοίγματα του ισογείου είναι επίσης τυπικά διαμορφωμένα με λίθινα περιθυρώματα και τοξωτά ανώφλια.

Ισόγειο κτίριο εμπορικής χρήσης κατασκευασμένο στα τέλη του 19ου αιώνα. Το κτίριο είναι τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με στοιχεία νεοκλασικισμού. Είναι κατασκευασμένο από φέρουσα λιθοδομή, έχει σχεδόν τετραγωνική κάτοψη και φέρει δίρριχτη ξύλινη στέγη. Η όψη του καταστήματος φέρει δυο ξεχωριστές εισόδους και μεγάλα ανοίγματα για τον επαρκή φωτισμό του χώρου. Τις εισόδους πλαισιώνουν ζεύγη λίθινων παραστάδων που στηρίζουν τον υπέρθυρο και τον υπερκείμενο ορθογωνικό φεγγίτη. Τα ανοίγματα φέρουν λίθινες κορνίζες και διατηρούν τις αρχικές μεταλλικές στρόφιγγες «ρέζες» που στήριζαν τα σκούρα. Τη στέψη των ανοιγμάτων δημιουργούν τοξωτοί φεγγίτες με μεταλλικές σιδεριές. Το σύνολο της κύριας όψης είναι επιχρισμένο. Η πρόσοψη προστατεύεται τέλος από μεταλλικό στέγαστρο.

Αξιόλογη οθωμανική κρήνη, η οποία χρονολογείται από το 1771. Η κύρια όψη της διαμορφώνεται από εμφανή λαξευτή λιθοδομή, με τοξωτή κόγχη, όπου βρισκόταν η παλιά γούρνα. Ο κρουνός περιγράφεται από ψηλό θυρόσχημο αρχιτεκτονικό πλαίσιο με κυματοειδές τόξο. Σώζεται επίσης η μαρμάρινη εγχάρακτη κτητορική επιγραφή σε αραβική γραφή, με απόσπασμα από το Κοράνι –«από το νερό όλα τα πλάσματα ζούνε»– και τη χρονολογία κατασκευής της κρήνης. Στην πίσω πλευρά βρίσκεται η δεξαμενή νερού, «χαζανές», κατασκευασμένη από εμφανή ημιλαξευτή λιθοδομή.

Διώροφο γωνιακό κτίριο μικτής χρήσης, δείγμα μοντέρνας αρχιτεκτονικής της μεταπολεμικής περιόδου. Οι λιτές γραμμές, οι καθαροί όγκοι και η απουσία διακοσμητικών στοιχείων είναι τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν το μοντέρνο κίνημα από τα προγενέστερά του. Η κάτοψή του κτιρίου είναι σύνθετη, καθώς προσαρμόζεται στην ρυμοτομική γραμμή του οικοπέδου. Ο φέρων οργανισμός του είναι από οπλισμένο σκυρόδεμα και η κάλυψή του γίνεται με δώμα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κύρια όψη του κτιρίου, ιδίως η πολυγωνική απότμηση όπου διαμορφώνεται τριπλό άνοιγμα. Στην ίδια λογική, πολυγωνικός εμφανίζεται και ο εξώστης του ορόφου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το λιτό μοντέρνο κιγκλίδωμα με τις οριζόντιες γραμμές μειούμενου πάχους που εμφανίζεται τόσο στον εξώστη όσο και στο δώμα.

Διώροφο γωνιακό κτίριο μικτής χρήσης, κατασκευασμένο το 1937 όπως μας πληροφορεί μαρμάρινη εγχάρακτη επιγραφή στην πρόσοψη. Το κτίριο είναι παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με νεοκλασικά στοιχεία. Είναι κατασκευασμένο από φέρουσα λιθοδομή, εμφανή στο ισόγειο και επιχρισμένη στον όροφο, ενώ φέρει ξύλινη τετράριχτη στέγη με ρωμαικού τυπου κεραμίδια. Η επίστεψη του κτιρίου γίνεται με τριμερές λίθινο γείσο και περιμετρικό στηθαίο. Η βορειοανατολική όψη του κτιρίου είναι συμμετρικά διαμορφωμένη ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα. Κεντρικά τοποθετείται η είσοδος, η οποία πλαισιώνεται από ζεύγος λίθινων παραστάδων. Το συνολο των ανοιγμάτων πλαισιώνεται από λίθινες κορνίζες. Τα ανοίγματα του ισογείου φέρουν ορθογωνικούς φεγγίτες με σιδεριά ως επίστεψη, ενώ αυτά του ορόφου έχουν προεξέχον γείσο. Τα σκούρα τους είναι ξύλινα, γαλλικού τύπου, ταμπλαδωτά. Ιδιαίτερα επιμελημένη με ανάγλυφο διάκοσμο είναι η ταινία που διαχωρίζει οπτικά τα επίπεδα. Στη βορειοδυτική όψη του κτιρίου εμφανίζονται τρεις είσοδοι και στον όροφο μαρμάρινος εξώστης με περίτεχνα λίθινα φουρούσια. Η νοτιοδυτική όψη είναι σήμερα μορφολογικά αλλοιωμένη.

Ισόγειο κτίριο εμπορικής χρήσης κατασκευασμένο στα τέλη του 19ου αιώνα. Το κτίριο είναι τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με στοιχεία νεοκλασικισμού. Η κάτοψή του είναι ορθογωνική και είναι στενομέτωπο ως προς τον άξονα του δρόμου. Είναι κατασκευασμένο από φέρουσα λιθοδομή και φέρει δίρριχτη ξύλινη στέγη με ρωμαϊκή σήμερα επικεράμωση. Η όψη του καταστήματος είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, με διακοσμητικά στοιχεία νεοκλασικής τυπολογίας. Είναι συμμετρικά διαμορφωμένη ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα και φέρει μεγάλα ανοίγματα για τον επαρκή φωτισμό του χώρου. Την κεντρική είσοδο πλαισιώνει ζεύγος λίθινων παραστάδων με ανάγλυφους διακοσμητικούς ρόδακες στη βάση και στη μέση τους. Στη βάση των παραθύρων εμφανίζονται λίθινα πινάκια επίσης με ανάγλυφο φυτικό διάκοσμο. Τέλος, τη στέψη των ανοιγμάτων δημιουργούν οπτικά τρία ανακουφιστικά τόξα από οπτόπλινθους.

Αξιόλογη λιθόκτιστη οθωμανική κρήνη με δεξαμενή νερού στο πίσω μέρος της. Η κρήνη «Παντελιά» εξυπηρετούσε τις καθημερινές ανάγκες υδροδότησης της νότιας πλευράς της πρώην μουσουλμανικής συνοικίας. Η κύρια όψη της διαμορφώνεται από εμφανή λαξευτό τραχείτη, με τοξωτή κόγχη, όπου βρισκόταν η παλιά γούρνα. Ο κρουνός περιγράφεται από ψηλό θυρόσχημο αρχιτεκτονικό πλαίσιο με διπλό οξυκόρυφο τόξο. Ο συγκεκριμένος τύπος χρονολογείται μεταξύ του 15ου και του 16ου αιώνα. Στην πίσω πλευρά βρίσκεται η δεξαμενή νερού, «χαζανές», κατασκευασμένη από εμφανή ημιλαξευτή λιθοδομή.

Εκπαιδευτικό κτίριο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με νεοκλασικά στοιχεία, κατασκευασμένο το 1906. Το κτίριο κτίστηκε με δωρεά της οικογένειας Παντελίδη για να λειτουργήσει ως σχολείο κατά την τελευταία οθωμανική περίοδο του νησιού. Αργότερα στέγασε την Γεωπονική Υπηρεσία, ενώ από τη δεκαετία του 1960 μέχρι το 1985 φιλοξένησε την φιλαρμονική. Τις τελευταίες δεκαετίες λειτούργησε ως νηπιαγωγείο και από το 2018 στεγάζει τη Μόνιμη Συλλογή Παιδικού Βιβλίου και Παιχνιδιού. Το κτίριο είναι λιθόκτιστο, επιχρισμένο, με ορθογωνική κάτοψη και ξύλινη τετράριχτη στέγη με βυζαντινού τύπου επικεράμωση. Η κύρια όψη του έχει τριμερή διάρθωση και απόλυτη συμμετρία ως προς τον κεντρικό κατακόρυφο άξονα. Κεντρικά τοποθετείται η είσοδος, πλαισιωμένη από ζεύγος λιτών λίθινων παραστάδων. Η εξώθυρα είναι ξύλινη δίφυλλη με υαλοστάσια, ενώ πάνω από το υπέρθυρο σχηματίζεται ορθογωνικός φεγγίτης. Το κεντρικό τμήμα της εισόδου καταλήγει στο επίπεδο της «στέψης» σε αετωματικό στηθαίο. Τα ανοίγματα της κύριας όψης έχουν λίθινες κορνίζες και είναι ξύλινα δίφυλλα με σταθερό φεγγίτη. Τα ανοίγματα των πλάγιων όψεων είναι αντίστοιχης μορφολογικής διάρθρωσης με την προσθήκη υπερκείμενου διακοσμητικού αετωματικού γείσου. Τις ακμές του κτιρίου κοσμούν ανεπίχριστοι οδοντωτοί γωνιόλιθοι.