Ο Πολιχνίτος αποτελεί έναν παραδοσιακό οικισμό της Λέσβου που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του Κόλπου της Καλλονής και προστατεύεται για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του φυσιογνωμία. Η ευρύτερη περιοχή του Πολιχνίτου παρουσιάζει συνεχή κατοίκηση από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα, γεγονός που τεκμηριώνουν πληθώρα αρχαιολογικών ευρημάτων και λείψανα νεότερων μνημείων. Ο οικισμός του Πολιχνίτου προήλθε από τη συνένωση μικρότερων κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, λόγω του κινδύνου των πειρατικών επιδρομών.
Οι κάτοικοι της περιοχής διαχρονικά ασχολούνταν με την καλλιέργεια της γης, την κτηνοτροφία και την αλιεία, λόγω της εγγύτητας με τον Κόλπο της Καλλονής. Στα τέλη του 19ου έως και στις αρχές του 20ου αιώνα αναπτύχθηκε η βιομηχανία και κατασκευάστηκαν σαπωνοποιεία, πυρηνοεργοστάσιο και ελαιοτριβεία στα νοτιοανατολικά του οικισμού. Σημαντική δραστηριότητα των κατοίκων που αντανακλάται και στην αρχιτεκτονική των κτιρίων του οικισμού ήταν η εξόρυξη και η επεξεργασία των πλούσιων πετρωμάτων της περιοχής. Οι λιθοξόοι, γνωστοί και ως πελεκάνοι, κατεργάζονταν τα πετρώματα, ώστε να χρησιμοποιηθούν ως δομικά και διακοσμητικά στοιχεία στις κατασκευές.
Ο σημερινός οικισμός αποτελείται από κτίρια που κατασκευάστηκαν στην πλειοψηφία τους το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα. Είναι πυκνοδομημένος, με συνεχή μέτωπα, ενώ τα σπίτια διαθέτουν μικρές αυλές. Τα κτήρια είναι διώροφα, κατασκευασμένα από λιθοδομή και καλυμμένα με κεραμοσκεπή. Στις κατοικίες και τα δημόσια κτίρια υιοθετήθηκαν νεοκλασικά χαρακτηριστικά, σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά πρότυπα της εποχής, τα οποία συνδυάστηκαν με παραδοσιακά στοιχεία και μεθόδους δόμησης. Ιδιαίτερα στοιχεία αποτελούν τα επιβλητικά λίθινα αετώματα, οι παραστάδες με τα ανάγλυφα επίκρανα, οι εξώστες με τα περίτεχνα μεταλλικά φουρούσια, οι λαξευτοί γωνιόλιθοι και τα λίθινα περιθυρώματα.
Εκτός από τα κτήρια των κατοικιών, ξεχωρίζουν τα κτήρια δημόσιας χρήσης, όπως τα παλιά ξενοδοχεία Όλυμπος Παλλάς και Κέντρον, το Δημοτικό Καφενείο (1901), το Δημοτικό Ελαιοτριβείο (1904) που σήμερα λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο, όπως και το Δημοτικό Σχολείο (1927-1931).